KSZTAŁTOWANIE PREFERENCJI SMAKOWYCH DZIECI

Smak jest jednym ze zmysłów, dzięki którym człowiek „uczy się” otoczenia. Receptory smakowe na języku rozpoznają m.in. smak słodki, słony, kwaśny i gorzki. Dzieci odkrywają smaki już w życiu płodowym, kiedy docierają do nich smaki potraw jedzonych przez mamę.

Kolejnym etapem w rozwoju zmysłów jest okres karmienia naturalnym pokarmem, który może zmieniać smak w zależności od diety stosowanej przez kobietę. Oczywiście, smak wód płodowych i mleka są mniej intensywne niż pokarmów, z których pochodzą. Następnych smaków dziecko uczy się już bezpośrednio z produktów, które są wprowadzane podczas rozszerzania diety niemowląt.
Każdy z tych okresów jest istotny w rozwoju preferencji smakowych i żywieniowych człowieka, a w konsekwencji ma wpływ na jego zdrowie w przyszłości.

Wiele czynników osobniczych, jak i środowiskowych oddziałuje na rozwój dziecka, w tym również na kształtowanie się jego preferencji smakowych. Można wymienić tu z jednej strony uwarunkowania genetyczne, wiek i płeć, a z drugiej - rodzinę, grupę rówieśniczą czy społeczeństwo, w którym żyjemy. Ważne będzie też tzw. „programowanie płodowe” i teoria „pierwszych 1000 dni życia”. Już od tego czasu mogą kształtować się nawyki żywieniowe. Jest to też dobry moment, aby rozpocząć zapobieganie rozwojowi chorób cywilizacyjnych w życiu dorosłym. Dlatego dieta kobiety ciężarnej powinna być bardzo urozmaicona w ramach dużej grupy produktów.
Niemowlęta karmione mlekiem naturalnym poznają różne smaki.  Jeżeli dieta mamy karmiącej jest urozmaicona, to niemowlęta są bardziej chętne do próbowania nowości w czasie rozszerzania diet. Dzieci karmione mieszankami modyfikowanymi uczą się jednego smaku: smaku mieszanki, którą jedzą. Tolerują też inne pokarmy, o ile jednak mają one podobny smak. Dlatego, niestety, rozszerzanie diety może przebiegać u nich trudniej. Trzeba pamiętać, że każda dostępna na rynku mieszanka niemowlęca może mieć trochę inny smak, a wynika on z różnego składu mleka, czyli zawartości białka, tłuszczu czy węglowodanów.
Etap wprowadzania pokarmów uzupełniających do diety niemowlęcia można zacząć po skończonym 17 tygodniu życia, ale nie później niż w 26 tygodniu. Nie ma zaleceń mówiących o tym, jaki produkt powinno się zaproponować dziecku najpierw. Skoro kolejność nie ma większego znaczenia, lepiej więc zacząć od warzyw. Mają bardziej wymagający smak, niż często słodkie owoce, które z kolei najlepiej podać dopiero po około 2 tygodniach od wprowadzenia warzyw.

Jak wprowadzać nowe smaki do diety dziecka?

Dziecko lepiej toleruje nowy produkt, jeśli wcześniej proponowano mu go co najmniej 8 razy (a większość rodziców rezygnuje przed 5 próbą), dlatego warto konsekwentnie próbować przez kilka dni, a nawet wrócić do niechcianego produktu po kilku tygodniach. Oczywiście nowe produkty wprowadza się pojedynczo i w małej ilości (około 3-4 łyżeczki). Co ciekawe, naukowcy zwracają uwagę, że im dłużej mama karmi piersią, tym dziecko chętniej je urozmaicone warzywa i owoce.

Co wpływa na nasze wybory żywieniowe?

Jednymi z ważniejszych czynników wpływających na preferencje smakowe i żywieniowe są: oddziaływanie środowiska, warunki społeczne i przekonania kulturowe. Kluczowa jest wiedza kobiety na temat żywienia w czasie ciąży, karmienia piersią, rozszerzania diety niemowlęcia. Nawet krótka edukacja w tym temacie daje pozytywne efekty i zachęca do prawidłowych, prozdrowotnych zachowań. To przede wszystkim rodzice, a później inni członkowie rodziny wpływają na kształtowanie nawyków żywieniowych dzieci.
Wykazano, że dzieci pojone słodkimi napojami w niemowlęctwie miały większą skłonność do ich spożywania w kolejnych latach życia, niż dzieci, którym podawano wodę. Z wiekiem wpływ na dziecko przejmują grupy rówieśnicze. Obserwują to niektórzy rodzice, wskazując, że przed pójściem do przedszkola ich dzieci jadły bardziej różnorodnie, a teraz ich dieta jest bardziej monotonna albo wręcz przeciwnie, dopiero w przedszkolu dzieci zaczynają jeść więcej.
Kluczową rolę w żywieniu mogą odgrywać również kierowane do dzieci reklamy produktów spożywczych. Reklamy te bardzo przemawiają do dzieci, ponieważ stosowane są w nich wesołe, łatwo wpadające w ucho piosenki lub rymowanki. Ponadto występują w nich uśmiechnięte dzieci, kolorowi bohaterowie czy postacie z bajek. Niestety najczęściej promuje się w ten sposób produkty o znikomych wartościach odżywczych – słodkie napoje (soki owocowe, wody smakowe), kolorowe jogurty lub desery mleczne, słone przekąski czy żywność typu fast-food. Wykorzystując szeroki wpływ reklamy powinno się zacząć promować zdrowe produkty spożywcze i prawidłowe zachowania żywieniowe.
Dzieci mają naturalną preferencję do smaku słodkiego i słonego oraz pokarmów o wyższej energetyczności (tłustych i bogatych w węglowodany proste). Nie znaczy to, że należy potrawy dosalać lub słodzić, ponieważ praktyka taka może mieć negatywny wpływ na zdrowie. Wielokrotny kontakt smakowy z produktami o innej charakterystyce, może modyfikować takie zachowanie.

Dzieci nie lubią nowych smaków?

Łatwość akceptacji nowych pokarmów zmienia się z wiekiem – najlepsze w tym procesie są dwa pierwsze lata. Im wcześniej mama zacznie, tym lepsze efekty w preferencji różnych smaków powinno osiągnąć dziecko. Małe dzieci, w wieku 2-5 lat, spożywają niechętnie nowe pokarmy i potrawy. Wskazuje się tu na mechanizmy wrodzone, obronne. Należy przyjąć, że jest to etap przejściowy, ale nie wolno całkowicie ulegać zachciankom. Niemniej jednak wczesna ekspozycja na pokarmy o różnych smakach i właściwej wartości odżywczej zwiększa prawdopodobieństwo stosowania przez dziecko zdrowej diety w wieku późniejszym, stanowi więc swoistą profilaktykę.

Mamy wpływ na sympatie smakowe dziecka

W podsumowaniu należy podkreślić, że preferencje smakowe i żywieniowe, które nabywają dzieci w pierwszych latach życia, utrzymują się i stanowią podstawę zdrowego trybu życia. Można na nie wpłynąć już w czasie życia płodowego i karmienia piersią. Duży wpływ w tym czasie ma różnorodna dieta mamy. A podczas rozszerzania diety niemowlęcia należy podawać różnorodne, ale dozwolone produkty, czasami próbując kilka-, a nawet kilkunastokrotnie.
Postępowanie rodziców w kwestii żywienia powinno być jednak racjonalne. Potwierdzono w badaniach, że dzieci zmuszane do spożywania danego rodzaju pokarmu, zniechęcają się do niego, a z kolei ograniczanie dostępu, zwiększa jego atrakcyjność i chęć spożycia. Dziecko powinno samo decydować o ilości spożycia, a rodzic – o rodzaju pokarmu. Zawsze można też dać możliwość wyboru spośród dwóch potraw lub przekąsek.


autor Ewa Emczyńska- Seliga IŻŻ