ROLA ŻYWIENIA W CZASIE CHOROBY NOWOTWOROWEJ

 Temat wielokrotnie poruszany na blogu, ale właśnie po to, by uświadomić, że bez właściwego żywienia, wyleczenia dziecka jest bardzo trudne, a czasem wręcz niemożliwe. Dlaczego? Choroba nowotworowa i bardzo wyczerpujące leczenie w istotny sposób może upośledzić stan odżywienia. Niedożywienie i wyniszczenie organizmu- poza posocznicą- to najczęstsze przyczyny zgonu (5-25%)*.

Niedożywiony organizm jest podatny na ciężkie zakażenia, a także upośledza tolerancję leczenia przeciwnowotworowego i pogarsza rokowania. Wyniszczenie nowotworowe, zwane KACHEKSJĄ, charakteryzuje się postępującą utratą masy mięśniowej (z utratą lub bez utraty tkanki tłuszczowej), który nie jest w pełni odwracalny przez leczenie żywieniowe i prowadzi do postępującego pogorszenia funkcjonowania chorego. Proces ten jest szczególnie widoczny u nastolatków.

W zależności od rodzaju nowotworu i jego zaawansowania oraz kryteriów oceny stanu odżywienia (większość dzieci w chwili przyjęcia do szpitala nie jest oceniana pod względem odżywienia) problem niedożywienia i wyniszczenia nowotworowego może dotyczyć od 6% (w chwili rozpoznania ostrej białaczki limfoblastycznej) do 50% (neuroblastoma w IV stopniu zaawansowania)*

JAK MOŻE DOJŚĆ DO NIEDOŻYWIENIA:

- zwiększony katabolizm związany z chorobą i/lub leczeniem przeciwnowotworowym (często w przebiegu neutropenii) 

- utrata składników odżywczych drogą przewodu pokarmowego w wyniku skutków niepożądanych leczenia (wymioty, biegunka)

- niedostateczne spożycie pokarmów związane z:

* jadłowstrętem i awersjami pokarmowymi w wyniku leczenia (zaburzenia smaku i węchu, nudności i wymioty, uszkodzenie przewodu pokarmowego) lub czynników psychologicznych, jak stres związany z hospitalizacją, separacją od znanego środowiska, lękiem, bólem

* lokalizacją nowotworu, nowotwory OUN- zaburzenia połykania, zaburzenia przytomności lub guzy śródpiersia czy zlokalizowane w jamie brzusznej- upośledzenie drożności przełyku lub jelit, zwiększone ciśnienie w jamie brzusznej

* częstymi pobytami w szpitalu oraz inwazyjnymi zabiegami

- zaburzone trawienie i wchłanianie- najczęściej jako powikłanie leczenia przeciwnowotworowego

JAK ZAPOBIEGAĆ NIEDOŻYWIENIU:

W czasie leczenia bardzo istotne jest utrzymanie właściwego poziomu nawodnienia i odżywienia. Ważne aby wyliczyć odpowiednie zapotrzebowanie na białko i energię- zgodnie z zaleceniami dla wieku z uwzględnieniem stanu klinicznego, czyli uwzględniając czynniki które zwiększają podstawowy wydatek energetyczny, stan związany z nasilonym katabolizmem, jak zakażenia, gorączka, operacje, duża masa guza nowotworowego lub zaawansowane stadium choroby.  Mówiąc wprost- najprostszą metodą jest odpowiednia kontrola rodzaju i ilości pokarmów spożywanych w ciągu dnia i ewentualna ich modyfikacja. Posiłki powinny być przygotowywane w taki sposób, by oprócz dostarczenia składników odżywczych, były smaczne i odpowiednio podane. Podczas choroby warto odejść od powszechnie przyjętego "zdrowego odżywania" na rzecz diety bogatobiałkowej i wysokokalorycznej, z uwzględnieniem preferencji smakowych dziecka.

Konsystencja pokarmów powinna być dostosowana do możliwości chorego. Jeśli dziecku ciężko gryźć, należy podawać pokarmy zmiksowane w formie kremów, musów czy koktajli. Posiłki powinny być nieduże objętościowo a podawane często, nawet 6-7 razy dziennie.

PRZYKŁADOWE POSIŁKI BOGATOBIAŁKOWE I WYSOKOENERGETYCZNE

KOKTAJL WARZYWNO-OWOCOWY 

- 100 ml napoju/mleka kokosowego

- serek homogenizowany waniliowy 150 g

- banan

- garść szpinaku

- łyżka płatków owsianych

Składniki zmiksuj na ulubioną konsystencję. Może być z grudkami lub gładka.

Kaloryczność 445 kcal,  B 27 g,  T 8,7 g,  W 60 g

TORTILLA Z JAJECZNICĄ, SEREM ŻÓŁTYM I WARZYWAMI 

- placek tortilli

- jajko

- łyżeczka masła

- plaster sera gouda

- garść roszponki

- kilka koktajlowych pomidorków

Na maśle usmaż jajecznicę. Dopraw szczyptą soli i kurkumą. Na placku tortilli połóż ser, jajecznicę, pokrojone pomidorki i roszponkę. Zwiń w rulon

Kaloryczność 415 kcal,  B 20 g,  T 20 g,  W 34 g

KREM POMIDOROWY Z RYŻEM  

- 2 duże pomidory

- 3 pomidory suszone w oleju

- mała cebula, opcjonalnie czosnek

- łyżka oliwy

- kilka kulek serka mozzarella ok. 60 g

- pierś z kurczaka ok. 100 g

- ryż basmati lub jaśminowy 50 g przed ugotowaniem

- szklanka warzywnego/drobiowego bulionu

W garnku rozgrzej oliwę, podsmaż drobno posiekaną cebulkę i opcjonalnie czosnek. Dodaj kawałek mięsa. Dodaj pokrojone pomidory oraz pomidory w oleju. Przykryj pokrywka i duś 10 min. Po tym czasie dolej bulion. Dopraw szczyptą soli, oregano i słodką papryką. Gotuj na wolnym ogniu ok. 15 min. Po tym czasie mięso wyjmij z zupę zmiksuj na krem. Pomidorowy krem podawaj z kurczakiem, kuleczkami sera i ryżem lub makaronem. Dla młodszego dziecka podziel na dwie porcje.

Kaloryczność 615 kcal,  B 34 g,  T 22 g,  W 67 g

Pamiętaj, jako rodzic jesteś ze swoim dzieckiem w czasie choroby. Jeśli zauważysz, że apetyt się zmniejszył, masa ciała się zmniejszyła- reaguj. Zgłoś sytuację lekarzowi prowadzącemu lub poproś o konsultację dietetyczną. Im szybciej zaczniesz działać, tym większa szansa, iż nie dojdzie do stanu niedożywienia i kacheksji. 

Jeśli mimo starań waga nadal spada a lekarz zaproponuje żywienie przez zgłębnik lub żywienie pozajelitowe, zgódź się. To pomoże odżywić organizm i ułatwi dalsze leczenie.

Bibliografia:

Żywienie i leczenie żywieniowe dzieci i młodzieży pod red. Hanny Szajewskiej i Andrei Horvath, Kraków 2017 r.